Wiele wymiarów asertywności

Podczas ostatnich spotkań sekcji rozwoju osobistego zgłębialiśmy zagadnienia związane z samooceną i jej wpływem na różne obszary naszej życiowej aktywności. Podczas podróży po tematyce samooceny w centrum naszego zainteresowania pojawiło się także pojęcie asertywności. Przyjrzyjmy się bliżej temu interesującemu i ostatnio dość popularnemu zagadnieniu.

Być ze sobą w kontakcie – czyli gdzie zaczyna się asertywność

Pojęcie asertywności jest bardzo bogate znaczeniowo. Składa się na nie szeroki wachlarz umiejętności i kompetencji. Należą do nich m.in.:

• prezentowanie opinii i przekonań
• umiejętność odmowy
• wyrażanie próśb
• wyrażanie i przyjmowanie krytyki
• wyrażanie pozytywnych uczuć
• wyrażanie gniewu, złości
• wyrażanie zakłopotania

Asertywność najczęściej kojarzy nam się z określoną postawą wobec innych. Warto jednak pamiętać o czymś bardzo istotnym – asertywność zaczyna się od akceptującej postawy względem samego siebie. Zdania proasertywne na własny temat pomagają nam bowiem w uruchomieniu asertywnych zachowań. Opierają się zawsze na realistycznym obrazie naszej osoby. Przykładowe zdania proasertywne na własny temat mogą brzmieć:

• Moje zdanie, choć odmienne, jest wartościowe.
• Mam prawo do pomyłki i błędu
• Jestem osobą zasługującą na szacunek.
• Mam prawo do bycia zdezorientowaną.

Złoty środek komunikacji – komunikat Ja

O asertywności najczęściej mówi się w kontekście różnych interakcji społecznych. Pytani, jak naszym zdaniem zachowuje się osoba asertywna, często odpowiadamy: osoba taka potrafi wyrażać własne opinie, posiada umiejętność przyjmowania i wyrażania krytyki w sposób konstruktywny.

Zachowanie asertywne to najkrócej mówiąc zachowanie, które respektuje nasze odczucia, przekonania i granice, jednocześnie szanując granice, uczucia i przekonania innych osób. Jest to swoisty „złoty środek” pomiędzy uległością a agresją. W kontekście zachowania asertywnego możemy także spostrzegać proces komunikacji. Komunikacja jest asertywna wówczas, gdy „komunikujemy siebie” nie naruszając przy tym granic i godności osób, względem których formułujemy i wyrażamy dany komunikat. Ważnym elementem asertywnej komunikacji jest korzystanie z tzw. komunikatu Ja. Przy komunikacie Ja (w odróżnieniu od komunikatu Ty, w którym cała uwaga ześrodkowana jest na adresacie) nadawca mówi o własnych odczuciach, co zmniejsza możliwość nieporozumień i odbioru wypowiedzi jako atak. Asertywna komunikacja nie unika trudnych tematów, pomaga wyrażać je w adekwatny sposób, minimalizując prawdopodobieństwo konfliktów i zranień.

Dla porównania:

Komunikat Ty Komunikat Ja

Zawsze się spóźniasz… Martwię się, kiedy wracasz późno bez uprzedzenia.

Ta książka jest nieciekawa. Nie podoba mi się ta książka.

Jak więc zbudować poprawny komunikat Ja? Kompletny komunikat Ja posiada wymienione poniżej cztery części. Jednak nie każdy komunikat Ja musi składać się z tych wszystkich elementów.

CZUJĘ : opis swoich uczuć lub przekonań

KIEDY TY: wskazanie konkretnego zachowania

PONIEWAŻ: opisanie konsekwencji jakie to zachowanie wywołało

CHCĘ: sformułowanie swoich oczekiwań/próśb względem adresata komunikatu

Przykładowy komunikat JA ( wersja zawierająca wszystkie cztery elementy)

„Przykro mi, kiedy nie słuchasz, co mam do powiedzenia, ponieważ nie mogę podzielić się z tobą moimi przeżyciami. Zależy mi na tym, abyś pozwolił mi mówić i poświęcił mi swoją uwagę”.

Na zakończenie, aby uporządkować i sprawdzić rozumienie wcześniej przyswojonych wiadomości, proponuję krótkie ćwiczenie.

Zadecyduj, który z komunikatów jest komunikatem Ja. Pozostałe komunikaty Ty przeformuj na komunikat Ja.

1. Ty mnie nigdy nie słuchasz.
2. Jest mi bardzo miło słysząc ten komplement.
3. Znowu nie powiedziałaś mi gdzie idziesz, jesteś nie do wytrzymania.
4. Jest mi przykro, kiedy się spóźniasz, bo mam wtedy wrażenie, że mój czas nie jest ważny.
5. Zostaw mnie w spokoju.
6. Zależy mi na tym, abyśmy rozmawiali otwarcie.

Anna Korobczak - psycholog